Sıfır Noktasındaki Kadın

 Neden güvercin olarak gelmedim ki sanki bu dünyaya?

“Kahire Saçlarımı Geri Ver” adlı kitabında tam olarak bu soruyu soruyor Mısırlı yazar Neval El Saddavi. Kanatları kırılmak istenen bir kadının gökyüzünün sonsuzluğunda nasıl uçabileceğine tanıklık ediyoruz onunla. Bu kitabı için otobiyografi olduğuna inanlar olsa da kendisi kurgu olduğu söylemiş. Özneler, coğrafyalar ve hatta yıllar değişse de kadınların yaşadıkları hala benzer mi dersiniz?

Yazar yaşadığı coğrafyanın koşullarına boyun eğmeden, abisinin her şeyi yapmaya izni varken ve kendisine hep kız olduğu hatırlatılırken duyduğu öfkesinin sonucu tıp fakültesini bitirmiş, sonrasında Mısırlı kadınların sorunlarını ele aldığı birçok çalışma yapmış. Kadınlar üzerine yazdığı yazıların yanında siyasi yazılarının da bulunmasından dolayı hemen hemen her kesim tarafından suçlanmış, hapse girmiş hatta ölüm cezasına çarptırılmış. Kitapları birçok dile çevrilirken ülkesinde sansüre uğramış.

Yazarın dilimize de çevrilmiş başka kitapları olmasına rağmen biz onu “Sıfır Noktasındaki Kadın” ile tanıyoruz. Peki, sıfır noktası neresidir?

“Woman at Point Zero” özgün adıyla da bilinen kitapta idam cezasına çarptırılan bir kadının hayat hikayesi anlatılıyor. Hikâye özel bir kadının hayat hikayesi gibi görünse de Firdevs’in ölümü üzerine yıllar geçmesine rağmen, hâlâ birçok kadın için ortak olma özelliğini koruyor. Yazar için ise bu tamamen farklı, kimseyle Firdevs’i bir tutamıyor, Firdevs’in bakışlarını, duruşunu unutamıyor.

Yazar Firdevs’le Kanatır’daki bir cezaevinde tutuklu veya hüküm giymiş bir grup kadın mahkûmun kişilik yapıları üzerine yaptığı araştırma sırasında tanışıyor. Kitap Firdevs’i kendisiyle konuşması için ikna etmesiyle başlıyor. Hayat hikayesini kendi ağzından dinlediğimiz iki üç saatlik bir görüşme olarak devam ediyor. Sinemasal bir tat yakalan yazar, Firdevs’in konuşmasını hemen hemen başladığı cümlelerle bitiriyor.

“Yaşamım boyunca bana gurur verecek, beni krallardan, prenslerden, hükümdarlardan bile üstün kılacak bir şey aradım. Ne zaman elime bir gazete geçip de o adamlardan biriyle karşılaşsam, yüzlerine tükürüyordum. Mutfak raflarını kaplamak için gereksindiğim bir gazete kağıdına tükürdüğümün farkındaydım. Gene de tükürüyor, tükürüğü kuruyacağı yerde öylece bırakıyordum.”

Karşımızda yaşadığı anları bize betimleyen, hayal etmemizi sağlayan bir anlatıcı var. Kendisinden başarılı bir fahişe olarak bahseden Firdevs’in gücünü hissedebiliyoruz. Onunla korkusunu pahalı makyajlarının arkasına saklamasıyla yolculuğa başlıyor ve her şeyi olduğu gibi kolay ve yalın nasıl korkusuzca anlatabildiğine şahitlik ediyoruz. Bu yolculukta ilk arzusunu, hissettiklerini ve hissedemediklerini de kendi ağzından dinliyoruz.

Firdevs, kız erkek ayrımın çok net olduğu bir çocukluk yaşadıktan sonra gençlik yıllarında fahişeliğe başlamış, devam eden yıllarda “saygıdeğer bir kadın” olmak için her şeyden uzaklaşmış ama sonrasında yine kendini hayatın akışına bırakan bir kadın olmuş. En az aldatılan kadının fahişe olduğunu kavraması ile vazgeçemeyeceği yegâne şeyin özgürlüğü olduğunu şu cümlelerle anlatmış.

“Erkeklerin, kadınları bedenlerini satmaya zorladıklarını, en az para ödenen bedenin de eşlerinin bedeni olduğunu biliyordum. Bütün kadınlar, öyle ya da böyle fahişeydiler. Ben akıllı olduğum için köle eş olmak yerine özgür bir fahişe olmayı yeğlemiştim.”

İlk olarak Beyrut’ta yayınlanan kitabın bizi bu kadar içine almasının nedeni gerçek bir öyküsü oluşudur. Öyle bir kadın düşünün ki, idamın eşiğinde bütün zavallılığına ve umarsızlığına rağmen yaşama ve kendisini gerçek özgürlük haklarından mahrum bırakan bütün güçlere karşı direnip bu güçleri yenme isteği versin…

Kitap bittiğinde ise yine aklımıza gelen ilk soru Metis Yayınları’nın da arka kapağına aldığı “Sıfır noktası neresi?” oluyor. Yalın ve anlaşılır bir dil ile ele alınan bu kısa yaşam öyküsü bir oturuşta okuyabileceğiniz bir anlatıma sahip.

Sıfır Noktasındaki Kadın; günümüzde hâlâ benzer olaylara tanık olabileceğiniz, bir coğrafyanın ve insanların bir kadının üzerindeki etkilerini anlatan harika bir kısa öykü unvanını taşıyor ve Saddavi’nin bu kitabı listenizde yer almayı hakkediyor.

Sıfır Noktasındaki Kadın – Neval El Saddavi, Metis Yayınları